GRUPA I
NIC O MNIE NIE WIESZ / THE CHOICE IS YOURS

Viktoria Dulak, Maciej Walter, Aleksandra Tokarczyk, Maciej Karczewski, Wiktoria Supryn, Juliusz Knaf

Przeciętny polski nastolatek spędza dziennie 5 h 36 min na mediach społecznościowych. Co trzeci z nich ogląda patostreamy. Niemal 40% pytanych przyznaje, że lubi je oglądać i twierdzi, że przedstawiają one “prawdziwe życie”. Inne badania wskazują, że 80% nastolatków w Polsce przynajmniej raz doświadczyło przemocy, jedna trzecia z nich ze strony bliskich osób. Jak w cieniu tego interpretować wszystkie sprawy wymierzanej poprzez przemoc “sprawiedliwości” czy choćby niedawną sprawę Mieszka R., który brutalnie zamordował kobietę i zranił broniącego ją ochroniarza na kampusie Uniwersytetu Warszawskiego? Kiedy zaczynają dochodzić nas kolejne wiadomości o tym, że młody zabójca otwarcie przyznawał się do swoich skrajnie prawicowych poglądów, mówił o fascynacji filmami gore czy pokazywał zbieraną od lat kolekcję broni, a tak przerażające i radykalne sytuacje rozgrywają się kilka ulic od naszego mieszkania, kluczowy wydaje się powrót do fundamentalnych pytań o pochodzenie tej patologii.

Jakie są podwaliny męskiej nienawiści do kobiet, kumulowanej latami, przenoszonej z pokolenia na pokolenie złości? Czy realne zagrożenie i tendencje, jakie obserwujemy od lat zza oceanu zbliżają się dzisiaj w naszą stronę? Czy kumulowana nienawiść przerodzi się w końcu w brutalne akty pokroju zamachu Elliota Rodgera – 22-letniego chłopaka, który w pobliżu Uniwersytetu Santa Barbara zamordował łącznie siedem osób? W swoim ostatnim manifeście powiedział: jedyne, czego chciałem to kochać i być kochany, chciałem być zauważony, tylko tyle. Przemoc jako zemsta za romantyczne i rodzicielskie odrzucenie.

Postanowiliśmy porozmawiać z nastolatkami i młodymi dorosłymi w przedziale wiekowym 13-20 lat, wywodzącymi się z różnych rodzin, inaczej wychowywanych, o różnym statusie majątkowym, różnej orientacji. Spotkaliśmy się z nimi w szkołach w Łodzi, Opolu, Wieliczce i Warszawie – miastach, z których sami pochodzimy – żeby zapytać o ich wizję idealnego świata. Czym dla nich jest różnica między mężczyzną a kobietą? Jaka jest ich wizja idealnego związku, partnerstwa, bliskości? Co by zmienili w małżeństwie swoich rodziców gdyby to był ich związek? Co ich fascynuje, a co przeraża w rzeczywistości, w której żyją? Analizując ich wypowiedzi i porównując z treściami internetowymi czy programami polityków bazujących na ich elektoracie próbujemy wyobrazić sobie świat, którego pragną.

GRUPA II
PROJECT LUCY

Agata Nierzwicka, Laura Walczak, Lena Michajłów, Monika Jarosińska

W 1964 roku para amerykańskich naukowców – psychoterapeuta Maurice Temerlin i jego żona, socjolożka Jane – zdecydowała się na nietypowy eksperyment. Adoptowali nowo narodzoną szympansicę z zoo na Florydzie, nadali jej imię Lucy i postanowili wychować ją tak, jak wychowuje się ludzkie dziecko. Eksperyment miał pomóc określić, gdzie dokładnie przebiega granica pomiędzy człowiekiem a zwierzęciem i co nas kształtuje mocniej – geny czy wychowanie, natura czy kultura.

Lucy żyła jak człowiek – nosiła ubrania, rysowała, piła herbatę, znała ponad sto znaków języka migowego i potrafiła komunikować się z otoczeniem. Jej historia trafiła na łamy prasy, a Temerlinowie zyskali sławę. Jednak sielanka nie trwała wiecznie. Gdy Lucy dorosła, zaczęła sprawiać problemy, była silna i nieprzewidywalna, przez co stała się niebezpieczna. Zamknięto ją w klatce i zatrudniono do opieki studentkę Janis Carter. Relacja między Lucy a Janis szybko jednak wykroczyła poza ramy kontaktu naukowego. Aby zapewnić jej godne życie, Janis kazała sobie wybudować klatkę i zamieszkała z Lucy w dżungli.

Nasza opowieść jest nie tylko opowieścią o eksperymencie, ale przede wszystkim o jego skutkach. O tym, co się dzieje, gdy człowiek przekracza granice natury. To historia szympansicy Lucy,
wychowanej przez ludzi jak dziecko. Opowieść o zwierzęciu, które stało się nie tylko obiektem badań, ale także narzędziem do zdobycia sławy i sukcesu przez swoich opiekunów. O małpie, która była jednocześnie królikiem doświadczalnym i ukochaną córką. Która sama uwierzyła, że jest człowiekiem
— aż w końcu to człowieczeństwo jej odebrano, bo jej dzikość nie mieściła się w ramach wyobrażeń „normalnej” amerykańskiej rodziny.

To także opowieść o Janis Carter — naukowczyni, która swoje początkowe ambicje naukowe podporządkowała empatii i więzi, jaka połączyła ją z Lucy. O kobiecie, która w pewien sposób oddała Lucy swoje życie. Zrobiła wszystko, by naprawić to, co wcześniej zostało zniszczone. Ale czy kierowały nią tylko szlachetne pobudki? A może w ten sposób próbowała zdekompensować własne
braki?

To opowieść, która stawia wiele pytań i nie daje jednoznacznych odpowiedzi.

GRUPA III
METAL SKIN

Noemi Berkowitz, Izabela Gwizdak

Głos drży. Palec lekko drga. Małe impulsy elektrochemiczne przemykają przez nasz mózg; serotonina, epinefryna i dopamina regulują emocje. Ścięgna, stawy, mięśnie i nerwy w całym ciele
tworzą mikroruchy, które ludzie potrafią dostrzegać, rozumieć i na nie reagować. Choć sztuczna inteligencja rozwija się w zawrotnym tempie, inteligentne urządzenia robotyczne wciąż
mają trudności z otwarciem skomplikowanej klamki. Ludzie są mistrzami manipulacji – kreatywnie poruszają ciałem, odczytują emocje z najmniejszych grymasów twarzy.

Czym jest człowieczeństwo? Jak rozpoznać “duszę" w innej istocie? Kiedy maszyny zyskują cechy ludzkie? W “Metal Skin" zagłębiamy się w relacje człowieka i Al. Wraz z rosnącą obecnością sztucznej inteligencji w naszym codziennym życiu , chcemy poszukać odpowiedzi na pytanie, czy ludzie są bardziej połączeni, czy bardziej samotni niż kiedykolwiek wcześniej?

Naszym punktem wyjścia jest tzw. epidemia samotności, która służy do analizy współczesnych form interakcji społecznej. Kiedy ludzie ukrywają swoje emocje przed innymi i dlaczego czują się swobodniej, dzieląc się nimi z dużym modelem językowym (LLM)? Czy chatboty i roboty potrafią przekonująco naśladować ludzkie uczucia? Co zyskujemy w tych relacjach, a czego w nich brakuje?

Badając społeczeństwo stojące u progu ogromnych przemian, „Metal Skin” przygląda się naszej relacji ze sztuczną inteligencją — jej zagrożeniom i korzyściom — ukazując nam ostatecznie, co
naprawdę znaczy być człowiekiem.

GRUPA IV
JĘZYK SEKCIARSKIEGO FANATYZMU
Teatr Nowy, Poznań

Maciej Gorczyński, Piotr Korzeniak, Sara Kociołek, Oliwia Nazimek, Dariusz Pieróg, Magdalena Koryntczyk, Marek Grześkowiak

Amanda Montell w swoim głośnym reportażu Idź za mną. Język sekciarskiego fanatyzmu (Czarne, 2024) w inspirujący sposób kreśli podobieństwa między językiem destrukcyjnych sekt religijnych, językiem polityków (np. Donald Trump), nowomową instagramowych influencerów i branży fitness aż do manipulacji firm MLM (Multi-Level Marketing). Autorka w oryginalny sposób udowadnia, że ,,sekciarski język" nie jest, jak powszechnie sądzimy tzw. ,,praniem mózgu", ale odpowiedzią na nasze głębokie potrzeby, których zsekularyzowane społeczeństwo nie jest w stanie zaspokoić. Wraz z rozwojem mediów społecznościowych, oraz charakterystycznej dla rozwiniętych społeczeństw Zachodu alienacji i poczucia samotności, zagrożenie uwodzącym, irracjonalnym językiem rośnie.

Powstający spektakl teatralny skupi się na wybranych wątkach książki, pomijając te, które dla polskiego widza nie niosłyby interesującego w naszej rzeczywistości kontekstu. Teatr jest optymalnym miejscem do skonfrontowania się z tym ważnym tematem i do pogłębionej refleksji, szczególnie że oddziaływanie sekciarskiego języka, odpowiadającego na nasze głębokie potrzeby (czyli także widzów) w teatrze można badać naocznie. Co istotne, wątki i historie poruszone przez Montell mają w sobie ogromny ładunek performatywności.

Jako meta-komentarz wprowadzony zostanie aktualny polski wątek dotyczący uwodzącego wpływu języka Grzegorza Brauna na swoich wyborców. Od dłuższego czasu coraz bardziej widoczne staje się podobieństwo między językiem Grzegorza Brauna, a językiem sekt, szczególnie że Braun nie ma wyborców, a wyznawców. Myślę, że ciekawym eksperymentem będzie zestawienie niektórych wypowiedzi i działań kandydata skrajnej prawicy ze świetnym reportażem Amandy Montell.

GRUPA V
GAZA

Kuba Zubrzycki, Julia Wojnowska, Maciej Bisiorek

W 1998 roku na mocy aktu prawa międzynarodowego przyjęty został Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego. Dokument ten został powołany po to, „by nie dopuszczać do bezkarności sprawców zbrodni przeciwko ludzkości, ludobójstw, zbrodni wojennych i zbrodni agresji, oraz aby chronić pokój, bezpieczeństwo i pomyślność świata”. Państwa które go ratyfikowały zobowiązane są do współpracy z MTK i wykonania nakazów aresztowania zgodnie z postanowieniami Statutu.

W wyniku ataku terrorystycznego przeprowadzonego przez Hamas w październiku 2023 roku zginęło ponad 1200 osób, a około 250 zostało porwanych. Był to akt niewyobrażalnego okrucieństwa, którego nie da się niczym usprawiedliwić. Zdecydowaną większość ofiar stanowili cywile. Izrael odpowiedział jednym z najbardziej niszczycielskich bombardowań we współczesnej historii. Celem izraelskich ataków stały się nie tylko obiekty wojskowe, ale również infrastruktura cywilna i placówki humanitarne w Strefie Gazy – w tym obozy dla uchodźców, szpitale i centra pomocy.

Obecnie Strefa Gazy notuje najwyższy na świecie odsetek dzieci po amputacjach kończyn. Uważa się, że tysiące ciał nadal spoczywa pod gruzami zniszczonych budynków. Izrael, odcinając dostęp do pomocy z zewnątrz, doprowadził do głębokiego kryzysu humanitarnego, objawiającego się m.in. skrajnym niedoborem żywności, lekarstw, wody oraz brakiem jakiegokolwiek bezpiecznego schronienia. Według danych ONZ, około 70% budynków w Strefie Gazy zostało zniszczonych.

Amnesty International, Human Rights Watch oraz ONZ w swoich raportach zarzuciły Izraelowi wprost
popełnienie aktów ludobójstwa.

21 listopada 2024 roku Izba Przygotowawcza MTK wydała nakazy aresztowania wobec izraelskiego premiera Benjamina Netanjahu, byłego ministra obrony Jo’awa Galanta oraz lidera Hamasu – Mohammeda Deifa (zabitego w izraelskim ataku lotniczym w styczniu 2025 roku). Wszyscy zostali oskarżeni o zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości. Od tego momentu każde państwo, które ratyfikowało Statut Rzymski, było zobowiązane do zatrzymania ściganych, jeśli pojawią się na jego terytorium.

Na początku stycznia 2025 roku prezydent RP Andrzej Duda zwrócił się do rządu z prośbą o zagwarantowanie nietykalności premierowi Izraela w przypadku jego udziału w obchodach 80.
rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz. Pomimo prawnych zobowiązań wynikających z Rzymskiego Statutu MTK, wiele innych państw, publicznie zadeklarowało brak woli ich wykonania.

Przypadek ten staje się symbolem głębszego problemu: erozji wiarygodności prawa międzynarodowego, który skutkuje nieprzerwanymi aktami ludobójstwa. Naszym celem jest stworzenie refleksyjnej, interdyscyplinarnej wypowiedzi artystycznej o granicach odpowiedzialności, sile prawa i społecznej cenie jego ignorowania.

GRUPA VI
UFO PORNO

Jakub Zalasa, Mateusz Górniak, Aleksandra Sroka, Natalia Bielecka, Maksymilian Piotrowski

Projekt UFO porno stawia sobie za cel kompleksowe zajęcie się tematem niezidentyfikowanych latających obiektów, oraz zbadanie go pod kątem psychologicznym, filozoficznym, antropologicznym.

Wychodzimy od tezy, że UFO zajmuje istotny obszar ludzkiej psychiki, czego wyraz odnajdujemy w tysiącach filmów i publikacji albo nadających formalny kształt przybyszom z kosmosu, i rozważających ich interakcje z gatunkiem ludzkim w formie fikcji, albo spekulując na ich temat w formach na granicy dokumentu. W obu wypadkach, jak nam się wydaje, chodzi o podobny mechanizm imaginacyjny – potrzebę konfrontacji z nieznanym, często ucieczkowy, czasem dziecięcy.

Aby nadać temu dość wyeksploatowanemu (bądź co bądź) tematowi interesujący rys sceniczny, zamarzyliśmy o tym, żeby za punkt wyjścia przyjąć 55 sekundowy filmik UFO porno, utworzony jako skecz w ramach komediowego, fińskiego programu telewizyjnego Ranuan Kummit w 2003. Na Youtube. aktualnie filmik ma 2,6 miliona wyświetleń. Chcemy rozłożyć go na części pierwsze, oraz przybrać postaci trzech performerów, zastanowić się nad jego fenomenem i wychodząc od jego humorystycznych i campowych walorów – postawić pytanie, czy UFO w swojej wielowymiarowości, nie może dostarczać także lekcji na temat inności i czerpania z niej radości. W końcu filmik UFO porno właśnie na tę potrzebę, akceptacji inności, w pewnym sensie odpowiada.

Na to wszystko nachodzi warstwa dokumentalna, w ramach której chcemy odbić się od współczesnej ufologii, doświadczeń osobistych oraz wywiadów z mieszkańcami Sopotu i rezydentami Sopot Non-Fiction Te dwie warstwy – reperformans kultowego filmiku, i pytania zadane wielkim myślicielom, kulturze, mieszkańcom Sopotu i rezydentom, mają się wzajemnie w sobie przeglądać, po to by postawić istotne pytania na temat funkcjonowania obszarów inności w psychice człowieka, potrzeby która stymuluje te pytania, udziału poczucia wyjątkowości i ego w tym kontekście, oraz na koniec, stanowić platformę do krytycznego namysłu na temat naszej wizji inności, oraz szansy jaką ta inność oferuje – aby uznać, w głębokim, humanistycznym sensie, że każdy ma obszar inności, i być może jeśli się nad tym głęboko zastanowić, każdy z nas jest kosmitą w mikrokosmosie swoich małych codziennych rytuałów, spraw w które wierzy, prądom, którym się poddaje.
Do tego wszystkiego dużo muzyki, humoru, formy komediowej.

GRUPA VII
ZGUBIONA KROPKA

Żenia Dawidenka, Marta Prabucka, Oskar Tomala, Zofia Zywert

Projekt opiera się na terminie „hikikomori", pochodzącym z Japonii, który określa osoby całkowicie izolujące się społecznie, spędzające miesiące lub lata w swoich pokojach bez kontaktu ze światem zewnętrznym. Jego celem jest zbadanie współczesnej samotności, która jest obecna wśród nas pomimo iluzji aktywności i szczęścia kreowanych przez media społecznościowe i aplikacje randkowe.

Materiał dokumentalny będzie obejmować wywiady z osobami w różnym wieku i o różnym statusie społecznym, które doświadczyły izolacji społecznej lub psychicznej, rozmowy z ekspertami zajmującymi się zdrowiem psychicznym, uwzględni także badania dotyczące skutków izolacji po pandemii COVID-19. Podkreślona zostanie także rola sztucznej inteligencji (np. ChatGPT) jako
substytutu prawdziwych relacji.
Projekt „Zgubiona kropka” jest próbą pokazania współczesnej samotności jako kryzysu cywilizacyjnego. W świecie, który pozornie nigdy nie był bardziej otwarty i połączony, rośnie liczba osób wycofanych społecznie. Intencją twórców jest oddanie głosu tym ludziom, ukazanie ich codziennych doświadczeń, uczuć oraz próba zrozumienia, dlaczego i jak dochodzi do tego rodzaju
izolacji.

W projekcie będą wykorzystane nagrania, materiały wizualne i dźwiękowe oddające atmosferę zamknięcia i izolacji. Zależy nam na tym, by widzowie mogli poczuć emocjonalny wymiar samotności – poczucie bycia „zgubioną kropką” w ogromnym świecie.
„Zgubiona kropka” da przestrzeń ludziom samotnym, by ich głos mógł wybrzmieć, a społeczeństwo zrozumiało skalę problemu, który często jest tematem tabu lub pozostaje niezauważony.

GRUPA VIII
PTAKI KRZYCZĄ NIEUSTANNIE

Michał Telega, Grzegorz Sierzputowski, Daniel Grupa, Anna Sochacka

Punktem wyjściowym projektu jest biografia autorstwa Michała Olszewskiego i Beaty Dżon-Ozimek Ptaki krzyczą nieustannie. Historia Günthera Niethammera, esesmana i ornitologia z Auschwitz, którego narracja koncentruje się wokół pełnej sprzeczności postaci wrażliwego intelektualisty, naukowca i zapalonego obserwatora ptaków z jednej strony, z drugiej – wartownika KL Auschwitz, który daje się wciągnąć w narodowosocjalistyczny aparat terroru i „potrafi” nie dostrzec tragedii rozgrywającej się na jego oczach. Materiał stanowi refleksję nad naturą człowieka, jego zdolnościami adaptacyjnymi w warunkach wojny i terroru, umiejętnością ułożenia sobie życia, robienia kariery w cieniu zagłady, wpisując się przy tym modelowo w tezę Hanny Arendt o banalności zła. Stawia pytania, z którymi mierzymy się także w XXI wieku – czy ma prawo do obrony ktoś, kto wiedział, ale nie brał udziału i czy można w ogóle oceniać dawne decyzje ze współczesnej perspektywy?

„Jak to możliwe, że wrażliwy intelektualista nie dostrzega tragedii dziejącej się za drutami obozu?”, „Co sprawia, że można prowadzić obserwację ptaków z masową zagładą za plecami?”, „Dlaczego nie powie [bohater książki] na ten temat ani słowa?” – pytania, które stawiają autorzy, w świetle współczesnych tendencji tworzenia przeciw-historii, lustracji życiowych zwycięstw i porażek jednostek oraz zwrotu opowieściowego w sztukach wizualnych i performatywnych wybrzmiewają szczególnym echem. Z dziennikarską dociekliwością i ornitologiczną pasją kreślą epicką opowieść mieszczącą tyle, ile mieści ludzkie życie: od dzieciństwa przez wykształcenie, aż do śmierci, nie szczędząc przy opowiadaniu lekkości i fragmentów humorystycznych, zderzają swoje odbiorczynie i odbiorców z szeregiem tragicznych pytań, które z jednej strony podnoszą kwestię uwiedzenia nazizmem i odbywania służby w KL Auschwitz, z drugiej zaś podają – bez oceniania – argumenty za próbą ułożenia własnego życia pod presją II wojny światowej – jej polityki mocarstw okupionej śmiercią niewinnych osób oraz kariery w zgodzie z obowiązującym systemem prawnym.

Finalnym celem projektu jest monodram, który będzie działaniem na styku sztuk performatywnych i wizualnych. Język sceniczny będzie budować warstwa wizualna – klatka skonstruowana z ekranów oraz instalacje multimedialne – dialogująca z aktorem. Twórczynie i twórcy w trakcie procesu skupią się na znalezieniu odpowiedniego gestu narracyjnego, następnie na stworzeniu oprawy plastycznej i muzycznej w nieustającym dialogu z alternatywnymi narracjami performatywnymi opartymi na wykorzystaniu potencjału opowieści poprzez ciało i ruch sceniczny, stanowiony w sytuacji opresji jaką jest próba dzisiejszego rozliczenia się z czymś co miało miejsce w latach 30. i 40. XX wieku.

Dofinansowano ze środków Miasta Sopotu.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.